UBA/(ANKARA) - Cari Açık: Yapısal Bir Sorun
Türeli, konuşmasında cari açığın Türkiye’nin ekonomik yapısındaki en büyük zayıflıklardan biri olduğunu ve bu yapının uzun yıllardır sürdüğünü belirtti. Millî Muhasebe Sistemi'nden örnekler vererek konuyu açıklayan Türeli, tasarruflar ve yatırımlar arasındaki dengeyi şöyle ifade etti:
"Millî Muhasebe Sistemi'nde şöyle bir şey vardır: Tasarruflar yatırımlara denktir. Ancak, eğer yurt içi tasarruflarınız, yatırımları karşılamıyorsa dışarıdan tasarruf alırsınız, yani cari işlemler açığı verirsiniz. Ne yazık ki Türkiye'nin yapısı budur. Türkiye, dış tasarruf kullanan, yani cari işlemler açığı veren, çok istisnai kriz yılları dışında ekonomisinde hep açık veren bir yapıya sahip."
Türeli, bu yapının temel olarak Türkiye'nin iç tasarruflarının yetersizliğinden kaynaklandığını ve dış tasarruflara yani dış finansman kaynaklarına olan bağımlılığın giderek arttığını ifade etti. Dış finansman ihtiyacının ise genellikle borçlanma yoluyla karşılandığını, bunun da ekonomiyi daha kırılgan hale getirdiğini belirtti.
Türeli, Türkiye ekonomisinin büyüme dönemlerinde cari açığın hızla arttığını ve bu durumun yapısal bir sorun haline geldiğini vurguladı. Ekonominin hızlandığı, büyüme hızının yükseldiği yıllarda cari işlemler açığının da arttığını belirten Türeli, bu durumu şu sözlerle açıkladı:
"Özellikle ekonominin hızlandığı, büyüme hızının arttığı dönemlerde cari işlemler açığı da artıyor. Bunun temel nedeni de ihracatın ciddi anlamda ara malı ithalatına bağımlı oluşu."
Türkiye'nin ihracatının büyük bir kısmının ithalata dayalı olduğunu belirten Türeli, özellikle ara malı ithalatındaki yüksek bağımlılığın cari açığı derinleştiren faktörlerin başında geldiğini söyledi. Türkiye’nin üretim yapısının büyük ölçüde ithal edilen ara mallara dayandığını ifade eden Türeli, bu durumun Türkiye ekonomisini dışa bağımlı kıldığını ve sürdürülebilir bir ekonomik büyüme için önemli bir engel oluşturduğunu belirtti.
Türeli, konuşmasında Türkiye’nin ithalata bağımlı yapısına da dikkat çekerek, özellikle enerji ve ara malları ithalatının yüksek düzeyde olduğunu vurguladı. Türkiye'nin enerji kaynakları bakımından dışa bağımlı olduğuna dikkat çeken Türeli, ithalat kalemleri arasında en büyük payın enerji olduğunu hatırlattı. Ancak enerjinin yanı sıra, üretim için kritik öneme sahip olan ara mallarının ithalatında da ciddi bir bağımlılık bulunduğunu ifade etti. Bu bağımlılığın, Türkiye ekonomisinin rekabet gücünü zayıflatan bir faktör olduğunu belirterek şunları ekledi:
"Tabii ki enerjiyi de ithal ediyoruz, tüketim mallarını ithal ediyoruz ama özellikle ara malı ithalatındaki bağımlılık çok yüksek oranlarda."
Türeli’nin konuşması, Türkiye ekonomisinin cari açığa dayalı büyüme modelinin sürdürülemez olduğuna işaret ederken, cari açık sorununa karşı köklü yapısal reformlar yapılması gerektiği vurgusunu da içeriyordu. Cari açığın kalıcı olarak düşürülmesi için yerli üretimin ve iç tasarrufların artırılması gerektiğini belirten Türeli, Türkiye'nin uzun vadeli ekonomik istikrarının sağlanabilmesi için bu yapısal sorunun çözülmesinin zorunlu olduğunu ifade etti.